Czym jest grzybica?

Grzybicę skóry wywołują grzyby chorobotwórcze czyli dermatofity i drożdżaki. Grzyby przechodzą na skórę człowieka na dwa sposoby – ze zwierząt oraz z innych ludzi.

Objawy grzybicy skóry najczęściej pojawiają się na naszym ciele stopniowo. Podstawą rozpoznania zmian grzybiczych są badania mikologiczne (umożliwiające wykrycie obecności i rodzaju grzyba). Wynik badania otrzymujemy po 48 godzinach (w przypadku dermatofitów) bądź nawet po 3 tygodniach (w przypadku drożdżaków). Na skórze zmienionej chorobowo możemy zaobserwować rumień, pęcherzyki, nadżerki, złuszczanie a nawet pękanie naskórka.

Czynniki predysponujące do wystąpienia grzybicy:

• wilgotne środowisko (np. w obuwiu, szczególnie gumowym, nie skórzanym),
• nieprzestrzeganie higieny lub nadmierna higiena stóp (np. zbyt częste mycie i ścieranie warstwy rogowej naskórka),
• używanie cudzego obuwia,
• cukrzyca,
• noszenie nieprzewiewnego obuwia (szczególnie w bardzo gorące dni),
• zaburzenia układu odpornościowego,
• nadmierna potliwość stóp,
• zaburzenia krążenia obwodowego,
• predyspozycja osobnicza,
• długotrwałe przyjmowanie antybiotyków miejscowych oraz ogólnych,
• starszy wiek,
• chodzenie boso w miejscach publicznych takich jak basen, sauna, siłownia, łazienki hotelowe,
• przyjmowanie preparatów przeciwnowotworowych oraz zapobiegających aktywności układu immunologicznego,
• zawód sprzyjający poceniu się stóp, np. górnik, mundurowy, pracownik pralni ze względu na noszenie nieprzewiewnego obuwia przez długi czas

 

ZAPOBIEGANIE GRZYBICY

Zapobiegawczo należy:

• stosować klapki gumowe w publicznych prysznicach, basenach i saunie,
• starannie osuszać stopy po kąpieli,
• nosić czyste buty i skarpetki,
• dezynfekować łazienkę,
• korzystać tylko i wyłącznie z własnego ręcznika oraz przyborów higienicznych, np.pumeksu,
• dezynfekować szatnię sportową i otoczenie basenów kąpielowych,
• unikać długich i gorących kąpieli stóp, które sprawiają, że naskórek traci swoją barierę ochronną,
• unikać zakładów pedicure, w których brakuje podstawowych zasad higieny,
• unikać pożyczania od innych butów lub skarpet,
• codziennie zmieniać skarpety,
• wietrzyć i prać buty (gdy są bardzo stare najlepiej jest je wyrzucić),
• unikać bezpośredniego kontaktu z bezdomnymi zwierzętami, np. z psami, które mogą być zarażone grzybicą,
• nosić przewiewne obuwie (szczególnie w upalne dni),
• unikać noszenia skarpet z materiału syntetycznego (zatrzymujących pot i sprzyjających rozwojowi grzybów).

 

GRZYBICA PAZNOKCI

Najczęściej do gabinetu podologicznego trafiają pacjenci z rozpoznaniem grzybicy paznokci.

Co wywołuje grzybicę?
Grzybicę paznokci wywołują trzy rodzaje grzybów:
1. grzyby dermatofitowe,
2. grzyby drożdżopodobne,
3. grzyby pleśniowe.

Objawy grzybicy paznokci

1. Dermatofity są głównym czynnikiem zakaźnym w przypadku grzybicy paznokci. Atakują paznokieć od wolnego brzegu. Nie powodują stanu zapalnego i dolegliwości bólowych. Dlatego, chorzy często bagatelizują objawy i nie szukają pomocy. Zakażony paznokieć zmienia zabarwienie na mleczno-żółte, żółto-brązowe lub zielono-brązowe. Jego powierzchnia ulega zmatowieniu i  pogrubieniu. Paznokieć staje się łamliwy, wykrusza się i pęka. Pod paznokciem pojawia się rogowacenie, które jest przyczyną odwarstwienia się płytki od podłoża (onycholiza). Grzybica może zdeformować kształt paznokcia, który przybiera formę rurkowatą lub szponowatą.
2. Zakażenie drożdżakami (grzyby z gatunku Candida) jest rzadziej spotykane. Może dotyczyć jednego lub kilku palców. Infekcja rozpoczyna stanem zapalnym wałów okołopaznokciowych, które ulegają zaczerwienieniu i obrzękowi. Pojawiają się dolegliwości bólowe, ze skóry zaczyna sączy się ropna wydzielina. Po upływie około 2-3 tygodni, na odrastającym paznokciu widoczne są poprzeczne bruzdy. Płytka staje się pogrubiała, nieprzejrzysta, matowa. Brak leczenia prowadzi do całkowitego zniszczenia zainfekowanych paznokci.
3. Pleśnica paznokci występuje głównie u starszych osób, z zaburzeniami krążenia. Dotyczy niemal wyłącznie paznokci paluchów. Typowe objawy to żółtawe, podłużne pasma, które z czasem zmieniają barwę na brunatno-brązową. W późniejszej fazie choroby dochodzi do rogowacenia podpaznokciowego. Nie występuje stan zapalny skóry. Grzyby pleśniowe nie niszczą całkowicie paznokci, a zakażenie ogranicza się wyłącznie do łożyska.

Czynniki sprzyjające wystąpieniu grzybicy:

1. zaburzenia układu odpornościowego,
2. zaburzenia krążenia (choroby naczyniowe),
3. zaburzenia hormonalne (np. niedoczynność tarczycy),
4. zaburzenia żołądkowo-jelitowe,
5. leczenie sterydami lub cytostatykami (leki przeciwnowotworowe),
6. ciepłe, wilgotne środowisko,
7. przewlekły ucisk na płytkę.

Leczenie grzybicy paznokci:

Grzybica paznokci nie ustępuje samoistnie, wymagane jest leczenie farmakologiczne. Leczenie jest trudne i długotrwałe, głównie z powodu powolnego wzrostu paznokci stóp oraz częstego nawrotu choroby. Zalecane jest badanie mykologiczne w celu ustalenia rodzaju grzyba, który wywołał grzybicę.

GRZYBICA STÓP

Najczęściej zmiany grzybicze obserwuje się przestrzeniach międzypalcowych oraz na podeszwie stopy.

Przyczyny grzybicy stóp

Najczęstszą przyczyną rozwoju grzybicy stóp jest  infekcja grzybami dermatofitowymi, które atakują wszystko co ma związek z białkiem keratyną, tzn. naskórek, paznokcie i włosy. Można zarazić sięnimi poprzez kontakt z zarodnikami, które znajdują się wszędzie wokół nas: w glebie, wolnostojącej wodzie, sierści zwierząt, na meblach, dywanach, nawet na ludzkiej skórze. Jednak nie u każdej osoby, która ma kontakt z drobnoustrojami, rozwiną się objawy. Konieczne są do tego odpowiednie warunki środowiskowe (ciemno, ciepło i wilgotno) oraz inne czynniki, sprzyjające wzrostowi grzyba. Doskonałe warunki do bytowania znajdują się we wnętrzu butów. Dlatego, ludzkie stopy są najbardziej narażone na ten typ zakażeń. Do wniknięcia grzyba wystarcza minimalne uszkodzenie skóry. Grzybica skóry stóp często współistnieje z grzybicą paznokci. Infekcja ma przewlekły charakter i często nawraca.

Rodzaje i objawy grzybicy stóp

Infekcje dermatofitowe charakteryzują się występowaniem na skórze stóp (także na palcach) licznych, wyraźnie odgraniczonych i zaczerwienionych plam. Zwykle towarzyszą im niewielkie zapalne grudki oraz pęcherzyki, wypełnione surowiczą treścią. Powierzchnia naskórka ulega widocznemu, płatkowemu złuszczaniu. Chorzy odczuwają świąd skóry, o różnym nasileniu.

Do najczęściej występujących odmian grzybicy skóry stóp zaliczamy:
1. międzypalcową – zmiany chorobowe zlokalizowane są w przestrzeniach między palcami stóp, głównie pomiędzy czwarty i piątym; zajęty grzybicą naskórek staje się pomarszczony i wilgotny, powstają pęcherzyki i podłużne pęknięcia; zmiany łuszczą się, powiększają, rozwija się stan zapalny, zaczyna sączyć się ropna wydzielina; w przypadku braku leczenia infekcja rozprzestrzenia się na grzbiet, następnie podeszwę i krawędzie stóp, w końcu na paznokcie;
2. złuszczającą, popularnie nazywaną „mokasynową”– oprócz typowych czerwonych plam, na podeszwie i bocznych krawędziach stóp widoczne są skupiska silnie rogowaciejącego i złuszczającego się, w formie srebrzystobiałych łusek, naskórka;
3. potnicową – wśród zmian skórnych przeważają drobne pęcherzyki wypełnione surowiczą treścią; typowa lokalizacja zmian to przestrzenie między palcami, grzbiety stóp, podeszwy i pięty; w przypadku zaniedbań higienicznych, potliwości towarzyszy nieprzyjemny zapach, który jest wynikiem grzybiczego rozkładu potu oraz zrogowaciałych komórek naskórka; kwaśny odczyn potu może być przyczyną podrażnień i uszkodzeń skóry, co sprzyja rozwojowi zakażeń grzybiczych.

Czynniki sprzyjające rozwojowi infekcji grzybiczych:

1. zaburzenia układu odpornościowego.
2. przewlekłe schorzenia, związane z zaburzeniami krążenia krwi w naczyniach włosowatych skóry stóp – głównie cukrzyca (najczęstsze w tym przypadku są zakażenia drożdżakami).
3. długotrwałe stosowanie antybiotyków miejscowych (maści, kremy) i ogólnych (doustnych) – oprócz patogennych bakterii leki niszczą także ochronną florę bakteryjną naskórka, nie mając konkurencji grzyby łatwiej wzrastają i rozwijają się.
4. stosowanie leków immunosupresyjnych (zapobiegających aktywności układu immunologicznego) i cytostatycznych (przeciwnowotworowych),
5. nadpotliwość stóp,
6. starszy wiek,
7. warunki otoczenia (ciepło, wysoka wilgotność),
8. niedostateczna lub nadmierna higiena skóry stóp (zbyt częste mycie oraz zbyt silne ścieranie warstwy rogowej naskórka osłabia barierę ochronną skóry oraz sprzyja powstawaniu mikrouszkodzeń, przez które łatwo wnika grzyb),
9. noszenie nieprzewiewnego obuwia,
10. korzystanie boso z miejsc użyteczności publicznej (baseny, sauny, łaźnie, sale gimnastyczne, siłownie, pokoje i łazienki hotelowe) – wysokie ryzyko bezpośredniego kontaktu z zarazkiem,
11. rodzaj wykonywanej zawodowo pracy, sprzyjającej poceniu się stóp (hutnicy, górnicy, murarze, mundurowi, pracownicy pralni),
12. długotrwałe obciążenie kończyn dolnych,
13. korzystanie z butów lub skarpet osób chorych na grzybicę.

Zasady profilaktyki:

1.Należy korzystać tylko z własnego ręcznika oraz przyborów do pielęgnacji skóry stóp (pumeksy, tarki).
2. Po każdym myciu i kąpieli bardzo dokładnie, delikatnie osuszać stopy, zwłaszcza przestrzenie między palcami.
3. W miejscach publicznych nie chodzić boso, najlepiej używać własnych klapek.
4. Należy unikać długich, gorących kąpieli stóp, zwłaszcza z dodatkiem zasadowych (klasycznych) mydeł, które osłabiają barierę ochronną naskórka.
5. Należy nosić bawełniane skarpety i przewiewne buty, unikać obuwia i skarpet wykonanych z materiałów syntetycznych, ponieważ zatrzymują pot, co prowadzi do maceracji naskórka i sprzyja kiełkowaniu zarodników grzybni
6. Przepocone skarpety i buty należy często zmieniać, nawet kilka razy dziennie, skarpety prać w temp. 60oC, buty przewietrzać i suszyć, jeśli są stare i silnie przepocone najlepiej je wyrzucić,
7. Należy korzystać z usług pedicure tylko w gabinetach, gdzie przestrzega się zasad higieny, a narzędzia są sterylizowane
8. Należy unikać dotykowego kontaktu z bezdomnymi kotami i psami, które mogą być chore na grzybicę
9. Nie należy pożyczać od innych kapci, ani butów.

Leczenie grzybicy stóp:

Rozpoczęcie leczenia infekcji grzybiczej i wybór odpowiedniego leku powinny być poprzedzone prawidłową diagnozą. Warto wiedzieć, że objawy innych chorób skórnych mogą sugerować grzybicę stóp. I na odwrót, grzybica może przypominać inne schorzenia. Właściwe rozpoznanie decyduje o skuteczności leczenia. Istotne jest określenie źródła infekcji, jak również drogi jaką nastąpiło zakażenie (np. posiadanie psa lub kota, chory na grzybicę w najbliższym otoczeniu, uprawianie sportu, czynnik ryzyka zawodowego). W początkowym stadium infekcji możliwe jest leczenie środkami miejscowymi (dostępne są preparaty bez recepty). W przypadku nadpotliwości, zwłaszcza w okresie lata, zalecane jest dodatkowo poranne stosowanie zasypek przeciwgrzybiczych. Wybór leku powinien być uzależniony od nasilenia towarzyszącego infekcji stanu zapalnego. Jeśli, pomimo stosowania leczenia miejscowego, grzyb jest oporny i objawy nie ustępują, konieczne jest leczenie ogólnoustrojowe, zgodne z zaleceniami dermatologa. W celu uzyskania wyleczenia konieczna jest współpraca chorego ze specjalistą, co oznacza przestrzeganie zaleceń terapeutycznych i regularne stosowanie leków.